مدتی‌ست که فیلمی جدید به نام «توران خانم»، به کارگردانی رخشان بنی‌اعتماد و مجتبی میرتهماسب در مجموعه مستندهای «کارستان» جای گرفته‌ست. این فیلم به شرح سال‌های آخر زندگی «توران میرهادی»، بنیانگذار فرهنگنامه کودکان و نوجوانان می‌پردازد.
جدای از نقدهای فنی سینمایی که ممکن است به فیلم وارد باشد و من خود را در جایگاه اظهارنظر نمی‌بینم، فیلم‌های این چنینی که به شناساندن قهرمانانی بی‌نام و نشان این سرزمین می‌پردازند، من را حسابی به وجد می‌آورند.
احساسی که عینا در شناخت احسان یارشاطر، بنیانگذار دانشنامه ایرانیکا داشتم.
حالا بیاید بپردازیم به اینکه همه این‌ها چه ربطی به دیزاین دارد؟
توران خانم از مادرشان نقل قولی دارند که می‌گفتند «غم بزرگ را به کار بزرگ تبدیل کن.» و این نقل قول، چراغ راه ۸۹ سال زندگی توران خانم می‌شود.
او برادر خود فرهاد را در سال‌هایی که برای ادامه تحصیل به پاریس رفته، از دست می‌دهد. وقتی به ایران برمی‌گردد، غمی به این بزرگی، اتفاقی بزرگ را می‌طلبد و باعث می‌شود او در سال ۱۳۳۴، کودکستان و سپس مدرسه فرهاد را تاسیس کند. مدرسه‌ای که سیستم آموزشی کشور را با رویکردی جدید آشنا می‌کند. رویکردی که می‌توان نمونه امروزی‌ش را «تفکر دیزاین» یا «Design Thinking» نامید.
توران خانم هرم آموزشی را که در راس آن مدیر و در میانه آن مربیان و در پایین‌ترین سطح‌ش دانش‌آموزان قرار داشتند، برعکس کرده و به نحوی با «کاربر نهایی» یا «End User» فرض کردن دانش‌آموزان، درباره نحوه آموزش به آن‌ها با خودشان به گفتگو می‌نشسته است؛ و در عمل کار آموزگاران و مدیران مانند دیزاینرهای امروز، دسته‌بندی، پالایش و دیزاین مدل آموزشی بوده که از نظرات خود دانش‌آموزان (کاربران) برگرفته شده.
وقتی به روش‌های آموزشی توران خانم فکر می‌کنم، به یاد نقل قولی از David Kelley، بنیانگذار شرکت دیزاین IDEO، میافتم که در اشاره به بازه گسترده‌ای از دیزاین‌هایی که این شرکت انجام داده، از موشواره تا دستگاه‌های مهندسی پزشکی، می‌گوید: «ما در هیچکدام از محصولات متخصص نبودیم! تنها چیزی که در آن متخصص بودیم، روش دیزاین آن‌ها [تفکر دیزاین] بود.»
توران خانم معتقد بود که آزادی و آزادگی، صلح و پایمردی در رسیدن به اهداف رویایی را باید از کودکی آموزش داد و مستند «توران خانم» سرشارست از انگیزه و امید. چیزی که این روزها همه ما به آن احتیاج داریم.
مستند توران خانم را میتوانید از فیلیمو ببینید.
