ما انسان‌های خردمند، حیوان‌های اجتماعی و با احساسی هستیم که نمی‌توانیم هیجاناتمان را از رفتارهایمان جدا کنیم. بعد از شکست ناراحت می‌شویم و با هر موفقیت حس کامیابی وجودمان را در بر می‌گیرد. حالا تصور کنید که اگر طراحان محصولات تجاری به رفتارها، شناخت‌ها و تعاملات ما دقت نمی‌کردند چه اتفاقی می‌افتاد؟
طراحی UX رابطه دیرینه‌ای با روانشناسی اجتماعی، رفتاری و شناختی دارد. می‌توان گفت: طراحی که روان انسان را نمی‌فهمد، مانند معماری است که با علم فیزیک آشنایی ندارد.
ما انسان‌ها به چالش علاقه‌مندیم و به‌دست آوردن راحت چیزها برای‌مان راضی کننده نیست. انگیزه و رقابت باعث به حرکت درآوردن ما می‌شود و اشتیاقی در وجود ماست که باعث می‌شود با هم همکاری داشته باشیم و گاهی با هم رقابت کنیم، گاهی بسازیم و گاهی نابود کنیم. کاربران ما نیز انسان‌هایی هستند که گاهی مدل‌های ذهنی آنها با ما متفاوت است، برای فهمیدن کنش و واکنش‌های روانی‌شان، باید آنها را بشناسیم و این شناخت فقط از طریق مشاهده‌کردن و فهمیدن رفتارها و هیجانات کاربران نهایی به دست می‌آید. به همین دلیل است که پیش‌زمینه روانشناسی می‌تواند در شناخت بهتر کاربر و در نهایت تبدیل شدن به یک طراح تجربه کاربری موفق به ما کمک کند.
روانشناسان از اوایل قرن نوزدهم آزمایش‌های فراوانی را در محیط‌های کنترل‌شده مختلف انجام داده و پدیده‌های مختلف روانشناسی را بررسی و پژوهش‌ها را آنها را تایید کرده‌‌اند. ما به عنوان یک طراح لازم است که این پدیده‌ها را بفهمیم و در طراحی تجربه کاربری از آنها استفاده کنیم. در ادامه با برخی از این پدیده‌ها و بازخوردهای آن در تجربه کاربری بیشتر آشنا می‌شویم.
پدیده روانشناختی: شرطی‌سازی پاولفی (Pavlovian Conditioning)
اگر برای انجام یک عمل بخصوص به یک الگوی مشخص عادت کنیم، هر جا که آن الگو را ببینیم همان عمل را انجام خواهیم داد.
تجربه کاربری: ولی من فقط یه دکمه رو زدم!
پدیده روانشناختی: اثر دارونما (Placebo Effect)
وقتی یک بیمار، ماده‌ای بدون هیچگونه اثر درمانی دریافت می‌کند، اما به نظرش می‌آید که این ماده برایش مفید است و حالش بهتر می‌شود.
تجربه کاربری: عجیبه… اما حس خوبی بهم میده!
پدیده روانشناختی: اثر آفتاب‌پرست
آدم‌ها وقتی در نزدیکی کسی هستند، ناخودآگاه رفتار و هیجان آن فرد را تقلید می‌کنند.
تجربه کاربری: تروخدا گریه نکن، من رو هم به گریه می‌ندازی!
پدیده روانشناختی: اثر زیبایی‌شناختی-استفاده‌پذیری (Aesthetic-Usability Effect)
برخی از افراد معتقدند که استفاده از محصولاتی که طراحی جذابی دارند راحت‌تر است. و اگر در استفاده از محصول زیبایی مشکل پیدا کنند خودشان را مقصر می‌دانند.
تجربه کاربری: آخه خیلی خوشگه…
پدیده روانشناختی: اثر وان رستورف (Von Restorff Effect)
اگر تفاوت چیزی در در بین مجموعه‌ای از اشیا به چشم بیاید، احتمالا افراد بعدها آن را راحت‌تر به یاد می‌آورند.
تجربه کاربری: تو همان بچه عجیب بیست سال پیش هستی؟
پدیده روانشناختی: اثر دنباله-جایگاه (Serial-Position Effect)
افراد معمولا موارد اول و آخر یک لیست را به یاد می‌آورند و موردهای وسط لیست معمولا فراموش می‌شود.
تجربه کاربری: چرا همیشه بچه وسط فراموش می‌شود؟
پدیده روانشناختی: اثر مواجهه‌ی صرف (Mere-Exposure Effect)
افراد چیزهایی که برایشان آشناست را ترجیح می‌دهند.
تجربه کاربری: هرچه بیشتر نگاهش می‌کند جالب‌تر می‌شود.
اگر به پدیده‌های روانشناختی و ارتباط آنها با تجربه کاربری علاقه دارید این مقاله را بخوانید.
